Opinie: moet Europa TikTok bannen?
Het socialmediaplatform TikTok is vandaag de dag onderwerp van vele gesprekken. Niet echt om goede redenen. De applicatie hangt namelijk een ban boven het hoofd in de Verenigde Staten, waar de applicatie razend populair is bij jongeren. TikTok wordt er concreet van beschuldigd een gevaar voor de staatsveiligheid te vormen en Amerikanen te bespieden in opdracht van de Chinese regering. Ook zijn er, zoals die er voor elk socialmediaplatform zijn, vragen rond het privacybeleid en de opslag van data. Redenen genoeg voor de Amerikaanse regering om een ban uit te spreken. Is het een overdreven maatregel die Trump en zijn kompanen nemen, of is het juist een ideaal moment voor de Europese Unie en haar lidstaten om de app aandachtiger te gaan bekijken?
Een lange historie
Voor een we objectief besluit kunnen nemen, moeten we voldoende context schetsen. TikTok staat eigenlijk al meer dan een jaar op de radar van de Amerikaanse regering. De applicatie ontvangt in de zomer van 2019 een boete van de regulator FTC voor het opslaan van data van minderjarige gebruikers. TikTok betaalt en de kous lijkt af, tot de inzet plots hoger wordt. TikTok is niet langer meer een mogelijke bedreiging voor minderjarigen, maar voor de hele Amerikaanse bevolking. Achter TikTok zit namelijk een Chinees bedrijf ByteDance. Het vermoeden heerst dat ByteDance gebruikersdata zou doorspelen naar de Chinese overheid. Daar is tot op heden nooit sluitend bewijs voor gevonden, maar ByteDance heeft haar onschuld ook nooit voldoende kunnen bewijzen.
In augustus dit jaar komt het dan tot een handelsban tegen het moederbedrijf van TikTok. Google en Apple zullen de applicatie niet meer mogen aanbieden via hun webwinkels, tenzij er een (Amerikaanse) overnemer wordt gevonden. Dat lijkt lang Microsoft te worden, maar de deal ketst af omdat ByteDance met Oracle in zee wil gaan. De cloudspecialist wil immers de sleutels van de app bij het Chinese bedrijf houden en enkel instaan voor het beheer van gebruikersdata. Op het moment van schrijven is de toekomst van TikTok nog steeds in onderhandeling.
Europa bijt van zich af
Aan de andere kant van de oceaan is er ook al enkele jaren een evolutie aan het afspelen. Een waarbij de Europese Unie steeds meer van zich laat spreken. Amerikaanse technologiebedrijven zoals Google en Facebook krijgen al enkele jaren geen vrij spel meer in Europa. De miljoenenboetes vliegen in het rond, en Europa lijkt te beseffen dat er strenge maatregelen nodig zijn om de techgiganten echt tot veranderingen aan te sporen. Een belangrijke, maar niet onbewogen zet van Europa was het opblazen van het privacyschild; een akkoord met de Verenigde Staten over de overdracht van data. Amerikaanse techbedrijven kunnen niet langer meer data van Europese gebruikers buiten Europa beheren. Dat deden ze omwille van de soepelere regels die in Amerika gelden rond het verhandelen van data aan derde partijen. Deze beslissing lijkt de technologiebedrijven echt wel te doen zweten, en Facebook heeft zelfs al gedreigd met een exit uit Europa als er niet snel een nieuw akkoord wordt gevonden.
Privacybeleid niet helemaal in orde
Dit zijsprongetje ter zijde, laten we terug de pijlen richten op TikTok en het privacybeleid eens bekijken. Dat kan je gewoon online raadplegen. Kort samengevat slaat TikTok min of meer dezelfde gegevens van je op als dat Facebook en andere socialmedia-apps doen. Denk daarbij aan accountgegevens zoals je mailadressen, de content die je bekijkt via de app, maar ook berichten kunnen opgeslagen worden. In welke mate je toestemming geeft dat die data kan worden doorgegeven aan derde partijen kan je in principe via je de privacyinstellingen aanpassen. Hou er gewoon rekening dat wanner jij de app downloadt op je smartphone, je impliciet je toestemming hebt gegeven dat de app je volgt. Ook dat is evengoed zo bij andere socialmedia-apps die op je smartphone staan.
Er zijn wel enkele extra caveats in het geval van TikTok. Privacyexperts die het beleid van TikTok onder de loep namen merkten op dat het bedrijf veel meer opslaat dan dat het in feite vertelt. Daarnaast zijn de instellingen beperkt, en moet je de app toestemming geven tot je camera en microfoon. Onderzoekers ontdekten dat de app informatie over de hardware en netwerkinstellingen verzamelt, en browsertrackers installeert zonder je IP-adres te anonimiseren. Daarnaast blijft de invloed van China een vraagteken. TikTok beweert wel dat data van gebruikers nooit in China wordt opgeslagen en dat het fout is om de app als een Chinese app te zien, maar waar is die data dan wel opgeslagen? TikTok heeft dus nog steeds heel wat vraagtekens weg te werken als het aankomt op haar privacybeleid.
Tijd voor actie
Er zijn zeker argumenten te bedenken waarom ook Europa zou moeten optreden tegen TikTok. De manier waarop TikTok omgaat met de data van haar gebruikers vertoont duidelijke mankementen. Tel daarbij op dat TikTok het snelst groeiende socialmediaplatform van dit moment is, ook in België en Europa. Een ander belangrijk argument is de doelgroep van TikTok. De app is vooral populair bij de jongere generaties; de grootste doelgroep bestaat uit jongeren tussen 14 en 25 jaar. Maar er zijn ook gebruikers die maar een leeftijd van 12 jaar of jonger hebben. Deze doelgroep is zich niet altijd even goed bewust van wat ze allemaal over zichzelf prijsgeven op het internet, en dienen dus extra beschermd te worden.
Maar misschien moet de vraag ruimer gaan dan enkel en alleen TikTok. Want als ik rapporten over het privacybeleid van TikTok lees, dan zie ik eigenlijk niets nieuws dat andere socialmediaplatformen niet doen. Dat Facebooks privacybeleid zo lek als een mandje is, is iets waar je je ook van bewust moet zijn als je actief bent op het platform. En elke zoekopdracht die je ingeeft in Google, kan en zal tegen je gebruikt worden. Dus verwoord ik de vraag van dit opiniestuk naar de volgende: “Moet Europa een strengere privacywetgeving opstellen voor sociale media?”. Op die vraag antwoord ik zonder aarzelen ja, en liefst zo snel mogelijk.
