Moederbord, behuizing en voeding

Voor ons voorbeeld installeren we een ATX-moederbord in een compatibele behuizing. ATX is de klassieke standaard en vind je terug in de meeste grotere torens. Er zijn andere standaarden zoals mini-ATX, speciaal ontworpen voor kleinere behuizingen.

Open je behuizing en leg ze voor deze stap neer op de tafel. Bij je moederbord zit een klein rechthoekig plaatje met openingen voor de aansluitingen. Plaats dat plaatje langs de binnenkant in de opening achteraan de behuizing. Neem nu je bord met cpu en koeling, en plaats het in de behuizing. De case is voorzien van enkele bevestigingspunten die overeenkomen met gaten in het moederbord. Dat geldt voor iedere behuizing en ieder bord: de plaatsing van de gaten is eigen aan de ATX-standaard.

Bij het bord zitten een achttal vijzen. Vijs het bord daarmee vast. Een fijne magnetische schroevendraaier is hier handig, aangezien het om kleine vijsjes gaat die niet altijd even goed bereikbaar zijn. Als het goed is, passen de poorten perfect in het plaatje dat je aan het begin van deze stap hebt bevestigd. Wanneer alles vastzit, is het tijd om de voeding uit zijn doos te halen.

Al naargelang je budget zal je voeding verwijderbare kabels hebben. Bij goedkopere exemplaren zijn alle aansluitingen aan de voeding bevestigd, wat wil zeggen dat alle draden in je behuizing zitten, ook diegene die je niet nodig hebt. Ons exemplaar heet verwijderbare kabels, zodat we enkel moeten aansluiten wat we ook echt gaan gebruiken.

We kunnen al aan de slag met twee kabels. Eén voorziet de stroom voor de processor, de andere het moederbord. De aansluiting voor het moederbord is het eenvoudigst te vinden. Het gaat om de breedste stekker in de doos: de eATX-voedingskabel. Op het moederbord vind je aan de rechterzijde een grote verticale stroomaansluiting met het label ‘EATXPWR’. De grote stekker past maar op één manier in de poort. Je kan dus niets ondersteboven of achterstevoren bevestigen.

De kabel voor de stroom heeft een duidelijk CPU-label. De relevante aansluiting vind je in de regel bovenaan je moederbord. Opnieuw is er maar één manier waarop de stekker in de poort past.

Kabelmanagement is een kunst en vereist wat prutswerk. Zeker wanneer je een ruime en mooie case hebt, is het een heel goed idee om slim na te denken over de manier waarop je kabels wegsteekt. De binnenkant van je pc zal netter ogen, onderdelen zullen beter toegankelijk zijn en de lucht zal beter door je case stromen. Om je kabels goed te kunnen wegstoppen, moet je het paneel aan de achterzijde van je behuizing ook verwijderen.

Zowel de grote moederbordaansluiting als de cpu-kabel kan je achter de case door laten lopen. In ons geval zit de voeding onderaan. We trekken de kabels onmiddellijk van daaruit naar achter het bord. De cpu-kabel laten we langs boven naar het moederbord gaan, terwijl we de eATX-aansluiting langs de zijkant laten verschijnen. Overtollige lengte duwen we zo goed als kan achteraan het moederbord weg.

Je zal intussen gemerkt hebben dat er enkele kabels uit je behuizing bengelen. Het gaat om de aansluitingen vooraan, de ventilatoren van de case zelf, de aan-uitknop en de lampjes die activiteit van de harde schijf en de stroomstatus weergeven. Ook deze kabels hebben hun plaats op het moederbord. Het is een goed idee om ze nu aan te sluiten. In de volgende stappen gaan we extra hardware bevestigen, en die zal alleen in de weg zitten.

Begin met de USB-poorten. USB 2.0 is een kleine aansluiting met dunne pinnetjes op het moederbord. USB 3.0 is een langere en robuustere aansluiting. De poorten dragen in principe het juiste label. Ze zijn zo gemaakt dat je opnieuw enkel de juiste stekker in de juiste poort kwijt kan.

De moeilijkste stap is misschien wel de aansluiting van de minikabeltjes voor de aan-uitknop, het geluid en de resetknop. Die kabeltjes zijn slechts één pinnetje groot en passen allemaal op een aansluiting met meerdere pinnetjes. Iedere kabel draagt een label. In de handleiding van je moederbord vind je precies welke kabel over welk pinnetje past. Je zal niets kapot maken wanneer je de kabeltjes verkeerd aansluit, maar niet alles zal naar behoren werken. Het goede nieuws is dat die zogenaamde ‘front panel connector’ op ieder bord ongeveer hetzelfde is. Onderstaand diagram kan je dan ook een handje helpen.

Vergeet tot slot de aansluitingen voor bijvoorbeeld een hoofdtelefooningang vooraan niet aan het moederbord te bevestigen. In de handleiding ontdek je waar de relevante aansluiting precies zit. Heeft je case geen extra aansluitingen vooraan, dan kan je natuurlijk altijd bij de aansluitingen van je moederbord achteraan terecht om randapparatuur aan te sluiten.

De pc-markt in het algemeen verliest aan terrein terwijl laptops voor de meesten de norm zijn. Toch heeft een desktopbak tal van voordelen. Zeker de gamer of de enthousiasteling die serieuze computerpk’s wil, kan moeilijk om de desktop heen. Een voorgebouwd systeem kopen kan, maar is eigenlijk zonde. Als je dan toch investeert in een echte computer, dan kan je het ding net zo goed zelf in elkaar vijzen. Dat is veel eenvoudiger dan je misschien denkt en het zal je een flinke duit sparen.

Goedkoper en op maat

Het is niet alleen goedkoper om zelf onderdelen te kopen en ze vervolgens in elkaar te zetten, het zorgt er ook voor dat je op het einde van de rit een computer hebt die exact aan jouw noden voldoet. Je moet geen cent te veel betalen voor een functie die je niet wil, terwijl alles wat voor jou wel belangrijk is in de kast zit. Tot slot is het ook gewoon fijn en kan je trots zijn op het resultaat.

Om je ervan te overtuigen dat een computer in elkaar vijzen geen professionele expertise vereist, begeleiden we je iedere stap van de weg. In dit stuk zetten we stap voor stap een systeem in elkaar en gaan we bij iedere stap dieper in op eventuele valkuilen. We kijken ook naar de hardware die we kiezen en leggen je uit waarom we bepaalde keuzes maakten. Aan het einde kan je zelf aan de slag en weet je bovendien waar je op moet letten.

Voor je begint, moet je natuurlijk de nodige bouwstenen kopen. We overlopen wat je nodig hebt en wat wij kozen.

Disclaimer en wedstrijd

Een belangrijke disclaimer: voor dit redactionele stuk klopten we aan bij computerfabrikanten. We kozen vooraf wat voor systeem we wilden bouwen, maar waren ietwat afhankelijk van de beschikbare onderdelen. Die onderdelen werden ons ter beschikking gesteld voor de bouw van de pc. De inhoud van het stuk is redactioneel onafhankelijk en kwam tot stand zonder enige inspraak van de hardwaresponsors.

Het resultaat is een krachtige computer die we in eer en geweten niet zelf kunnen bijhouden. De oplossing lijkt ons eenvoudig: we geven het ding weg aan een gelukkige lezer. Ontdek hier hoe je kans maakt op deze computer met bijhorende randapparatuur, goed voor een totale waarde van ongeveer 3.000 euro.

Lees voor we er in vliegen zeker welke onderdelen we kiezen en waarom. Welke hardware jij in je bak wilt, is helemaal persoonlijk, maar er zijn een aantal vuistregels waar je toch best rekening mee houdt.

Aan de slag

Waar jij jouw onderdelen op de kop tikt, is van geen belang. Als tip geven we je graag mee dat Nederlandse webshops doorgaans scherpere prijzen bieden dan Belgische. De verzendkosten liggen iets hoger, maar wanneer je flink wat hardware koopt spaar je zo toch snel enkele tientallen euro’s uit.

Wij gaan aan de slag met al het bovenstaande. Jouw computer zal er iets anders uitzien, maar we proberen alle mogelijke scenario’s te overlopen. In de volgende pagina’s lees je stap voor stap hoe al je onderdelen één pc worden.

Processor en koeling

Voor we de behuizing bovenhalen, installeren we de processor in het moederbord en monteren we de koeling. Zeker voor de koeling is de kans groot dat je aan de achterzijde van het moederbord moet zijn, en dat wordt ontoegankelijk zodra je het in de case monteert.

Haal je moederbord en de processor erbij. Op je moederbord is de plaats voor de processor afgesloten met een beschermkapje. De aansluitingen zijn erg gevoelig. Verwijder het beschermkapje zoals aangegeven in de handleiding van jouw moederbord. In de praktijk zal je twee hendeltjes moeten losmaken, waarna je er zo bij kan. Houd het ding bij, als je ooit de processor uit het moederbord zou verwijderen, wil je de socket opnieuw beschermen.

Bij sommige moederborden zit een plaatje dat je eerst over de processor moet schuiven. Vervolgens leg je de processor in de socket. Je zal merken dat de chip zelf twee kleine uitsparingen heeft, terwijl de socket twee uitstulpingen heeft. Je zal merken dat een computer in elkaar steken als een puzzel is. Vrijwel altijd is er maar één juiste manier om een onderdeel te bevestigen. Als het past, zit het goed. Als je je vergist, dan zal het niet passen.

Na het plaatsen van de processor sluit je de hendeltjes. Het is de bedoeling dat de cpu muurvast zit, dus je zal wat weerstand voelen.

Voor we het moederbord in de case plaatsen, monteren we de koeling. In ons geval gaan we voor de koeling die bij de processor zit. Kies je voor een zwaardere K-chip, dan is het een goed idee om een zelf gekochte zwaardere koeling te installeren. Het principe is telkens hetzelfde.

Erg belangrijk: voor je de koeling monteert, moet je koelpasta op de cpu of de koeling smeren. Koelpasta is een kleverig goedje dat een perfecte aansluiting van de processor en het koelelement zal verzekeren. Je hebt slechts een kleine hoeveelheid pasta nodig. Te veel pasta vermindert de hittegeleiding. Verdeel het goedje egaal over de cpu.

Naast de cpu zitten vier gaatjes. Die komen perfect overeen met de vier pootjes van de koeling. Duw ze er door totdat je een klik voelt. Opnieuw kan het dat je een beetje kracht moet zetten. Bij sommige geavanceerde koelingen is er geen kliksysteem, maar moet je aan de achterkant van je moederbord de koeling zelf vastvijzen.

De meegeleverde Intel-koeling heeft één ventilator. Die heeft natuurlijk stroom nodig. De koeling zal de nodige stroom van het moederbord halen. Vlakbij de koeling vind je normaal vier pinnetjes met het label ‘CPU_FAN’. Klik het kabeltje van de koeling hier in. De cpu is nu geïnstalleerd op het moederbord.

Moederbord, behuizing en voeding

Voor ons voorbeeld installeren we een ATX-moederbord in een compatibele behuizing. ATX is de klassieke standaard en vind je terug in de meeste grotere torens. Er zijn andere standaarden zoals mini-ATX, speciaal ontworpen voor kleinere behuizingen.

Open je behuizing en leg ze voor deze stap neer op de tafel. Bij je moederbord zit een klein rechthoekig plaatje met openingen voor de aansluitingen. Plaats dat plaatje langs de binnenkant in de opening achteraan de behuizing. Neem nu je bord met cpu en koeling, en plaats het in de behuizing. De case is voorzien van enkele bevestigingspunten die overeenkomen met gaten in het moederbord. Dat geldt voor iedere behuizing en ieder bord: de plaatsing van de gaten is eigen aan de ATX-standaard.

Bij het bord zitten een achttal vijzen. Vijs het bord daarmee vast. Een fijne magnetische schroevendraaier is hier handig, aangezien het om kleine vijsjes gaat die niet altijd even goed bereikbaar zijn. Als het goed is, passen de poorten perfect in het plaatje dat je aan het begin van deze stap hebt bevestigd. Wanneer alles vastzit, is het tijd om de voeding uit zijn doos te halen.

Al naargelang je budget zal je voeding verwijderbare kabels hebben. Bij goedkopere exemplaren zijn alle aansluitingen aan de voeding bevestigd, wat wil zeggen dat alle draden in je behuizing zitten, ook diegene die je niet nodig hebt. Ons exemplaar heet verwijderbare kabels, zodat we enkel moeten aansluiten wat we ook echt gaan gebruiken.

We kunnen al aan de slag met twee kabels. Eén voorziet de stroom voor de processor, de andere het moederbord. De aansluiting voor het moederbord is het eenvoudigst te vinden. Het gaat om de breedste stekker in de doos: de eATX-voedingskabel. Op het moederbord vind je aan de rechterzijde een grote verticale stroomaansluiting met het label ‘EATXPWR’. De grote stekker past maar op één manier in de poort. Je kan dus niets ondersteboven of achterstevoren bevestigen.

De kabel voor de stroom heeft een duidelijk CPU-label. De relevante aansluiting vind je in de regel bovenaan je moederbord. Opnieuw is er maar één manier waarop de stekker in de poort past.

Kabelmanagement is een kunst en vereist wat prutswerk. Zeker wanneer je een ruime en mooie case hebt, is het een heel goed idee om slim na te denken over de manier waarop je kabels wegsteekt. De binnenkant van je pc zal netter ogen, onderdelen zullen beter toegankelijk zijn en de lucht zal beter door je case stromen. Om je kabels goed te kunnen wegstoppen, moet je het paneel aan de achterzijde van je behuizing ook verwijderen.

Zowel de grote moederbordaansluiting als de cpu-kabel kan je achter de case door laten lopen. In ons geval zit de voeding onderaan. We trekken de kabels onmiddellijk van daaruit naar achter het bord. De cpu-kabel laten we langs boven naar het moederbord gaan, terwijl we de eATX-aansluiting langs de zijkant laten verschijnen. Overtollige lengte duwen we zo goed als kan achteraan het moederbord weg.

Je zal intussen gemerkt hebben dat er enkele kabels uit je behuizing bengelen. Het gaat om de aansluitingen vooraan, de ventilatoren van de case zelf, de aan-uitknop en de lampjes die activiteit van de harde schijf en de stroomstatus weergeven. Ook deze kabels hebben hun plaats op het moederbord. Het is een goed idee om ze nu aan te sluiten. In de volgende stappen gaan we extra hardware bevestigen, en die zal alleen in de weg zitten.

Begin met de USB-poorten. USB 2.0 is een kleine aansluiting met dunne pinnetjes op het moederbord. USB 3.0 is een langere en robuustere aansluiting. De poorten dragen in principe het juiste label. Ze zijn zo gemaakt dat je opnieuw enkel de juiste stekker in de juiste poort kwijt kan.

De moeilijkste stap is misschien wel de aansluiting van de minikabeltjes voor de aan-uitknop, het geluid en de resetknop. Die kabeltjes zijn slechts één pinnetje groot en passen allemaal op een aansluiting met meerdere pinnetjes. Iedere kabel draagt een label. In de handleiding van je moederbord vind je precies welke kabel over welk pinnetje past. Je zal niets kapot maken wanneer je de kabeltjes verkeerd aansluit, maar niet alles zal naar behoren werken. Het goede nieuws is dat die zogenaamde ‘front panel connector’ op ieder bord ongeveer hetzelfde is. Onderstaand diagram kan je dan ook een handje helpen.

Vergeet tot slot de aansluitingen voor bijvoorbeeld een hoofdtelefooningang vooraan niet aan het moederbord te bevestigen. In de handleiding ontdek je waar de relevante aansluiting precies zit. Heeft je case geen extra aansluitingen vooraan, dan kan je natuurlijk altijd bij de aansluitingen van je moederbord achteraan terecht om randapparatuur aan te sluiten.

Opslag, RAM en grafische kaart

Nu het gros van de bekabeling is aangesloten, is het moeilijkste werk voorbij. Je computer mankeert natuurlijk nog enkele onmisbare onderdelen. Om je systeem compleet te maken, moeten we de RAM nog in het bord klikken en een systeemschijf aansluiten. Onze processor heeft geïntegreerde Intel HD Graphics, maar als je een desktop in elkaar vijst is de kans heel groot dat je je eigen gpu wil installeren.

We beginnen met het RAM-geheugen. Je RAM-latjes passen in de sleuven die meestal verticaal rechts van de processor schuilen. Iedere sleuf heeft een klein hendeltje. Trek dat naar achteren voor je een RAM-latje in het slot duwt. Het sleufje zal vanzelf dichtklikken wanneer de RAM-lat op zijn plaats zit.

De populairste configuratie van een ATX-moederbord heeft ruimte voor vier RAM-latjes. De kans dat jij er maar twee hebt, is groot. Het is belangrijk welk latje je waar stopt. Iedere sleuf heeft een eigen label zoals A1, B1, A2 en B2. Kies bij de installatie van je RAM voor twee dezelfde cijfers, maar verschillende letters. In ons voorbeeld klikken we een RAM-latje in sleuf A1 en sleuf B1. Let je daar niet op, dan zal je RAM-geheugen minder snel werken dan mogelijk. In de handleiding van je moederbord vind je een hoofdstuk waar duidelijk staat te lezen in welke volgorde je de sleuven van RAM mag voorzien. RAM heeft verder geen stroomaansluiting nodig.

Na het vastklikken van de RAM, is het de beurt aan de opslag. In onze configuratie kiezen we voor een M.2 NVMe SSD, omdat dat de beste opslagtechnologie is die vandaag beschikbaar is. Waar het M.2-slot zich bevindt, hangt af van moederbord tot moederbord. De kans dat de kleine sleuf ergens rechts onderaan zit, is groot. De M.2 SSD installeren is een beetje een nare ervaring. Je zal merken dat de SSD in een vreemde hoek uit het moederbord steekt wanneer je hem in de sleuf klikt. Met de hulp van een vijsje moet je de SSD vervolgens vastzetten zodat die wel helemaal tegen het bord zit.

Kies je voor een gewone Sata SSD, of wil je een extra harde schijf voor massa-opslag aansluiten, dan heb je eerst en vooral een Sata-kabel nodig. Sata-kabels zitten bij in de doos van je moederbord. Ze passen in de relatief kleine aansluitingen die steevast rechts aan de zijkant van het bord zitten. Een uiteinde van de Sata-kabel gaat in het moederbord, het andere in de harde schijf of SSD. Sata levert geen stroom. Daarvoor is een andere kabel nodig die de opslag rechtstreeks met de voeding zal verbinden. Je zoekt een kabel met een breed maar plat uiteinde.

Met opslag en RAM op z’n plaats, is het tijd om het grootste en misschien ook duurste onderdeel aan te sluiten: de grafische kaart. Dure en krachtige gpu’s zijn best groot en zwaar. Om daar mee om te gaan hebben iets duurdere moederborden verstevigde PCIe-sleuven. Zo ook ons exemplaar van Asus. Stop je grafische kaart indien mogelijk in de bovenste brede PCIe-sleuf. De sleuf werkt naar analogie met het RAM-slot met een hendeltje dat je eerst moet openklikken. Het zal automatisch terug vastklikken wanneer je de gpu goed hebt gemonteerd.

Vooraleer de grafische kaart in je bak past, moet je aan de achterzijde van je case één of twee ijzeren roostertjes verwijderen. Houd de vijsjes daarvan bij. Je kan ze zo meteen gebruiken om je gpu vast te zetten.

Tot slot heeft ook de grafische kaart stroom rechtstreeks van de voeding nodig. De connector in kwestie noemen we een PCI express connector. Hij is best dik en bestaat uit zes tot acht pinnen. Voor duurdere en zwaardere grafische kaarten heb je de 8-pins-connector nodig, terwijl echt zware gpu’s soms meer dan één PCI express stroomconnector vereisen. Probeer waar mogelijk je kabels achter het moederbord door te trekken, niet alleen omdat het mooier is, maar ook omdat de lucht zo beter door de behuizing stroomt.

Inschakelen, problemen oplossen en installeren

Alles is nu klaar. Stop je bak in de stroom, verbind het scherm, zet je voeding aan en druk op de aan-uitknop van je computer. Als alles goed is gegaan, zie je nu het logo van je Bios verschijnen. Windows staat nog niet op je SSD dus veel meer zal je computer nog niet doen.

Heb je pech, dan gebeurt er absoluut niets. In dat geval heb je de aan-uitknop vermoedelijk niet juist aangesloten. Kijk na of alle kleine stekkertjes goed in de front panel connector zitten. Zie je niets, maar hoor je getuut, dan mankeert er een onderdeel. Misschien zit de stroomconnector niet goed in je grafische kaart, of heb je de stroomtoevoer naar de processor niet goed vastgeklikt. In onze ervaring is het meest voorkomende probleem een slecht bevestigde of vergeten stroomkabel.

Schrik er niet voor terug om je computer terug uit te schakelen en enkele kabels op een andere manier door je behuizing te leiden. De extra moeite nu zorgt voor een veel properder systeem achteraf. Werkt alles, dan kan je met een gerust hart je behuizing sluiten en je pc op z’n finale plaats neerpoten. Sluit toetsenbord en muis aan, haal je Windows 10-usb-stick boven, en stop die in een usb-poort. De Windows-installatiewizard zal als het goed is automatisch opstarten. Het hele proces is heel duidelijk, gebruiksvriendelijk en duurt niet zo heel lang.

Ons systeem heeft geen draadloos internet en moet je dus met een ethernetkabel met het net verbinden. Je kan indien je wil investeren in een PCIe wifi-kaartje. Zo’n ding kost om en bij de 40 euro en past vlakbij je harde schijf in een klein PCIe-sleufje. Een extra stroomkabel heb je er niet voor nodig.

Na de installatie van Windows is je computer nog niet klaar. Om je systeem optimaal te gebruiken, heb je nog de juiste drivers nodig. Vaak zit er een cd’tje met drivers bij je hardware, maar die zijn sowieso verouderd en de kans dat je geïnvesteerd hebt in een dvd-lezer is dezer dagen niet meer zo groot. Begin met op de website van de fabrikant van je moederbord alle relevante drivers te downloaden en te installeren. Vergeet vervolgens niet om ook van Nvidia of AMD de juiste gpu-drivers binnen te halen. Zelfs bij je SSD hoort vermoedelijk wat extra software.

Je computer is nu helemaal klaar, volledig geïnstalleerd en vrij van bloatware van deze of gene fabrikant. Om een Windows-computer scherp te houden, is een beetje extra hulp natuurlijk geen overbodige luxe. Kijk zeker eens naar onze gids voor essentiële software bij een nieuwe Windows-pc. Vergeet geen antivirusprogramma te installeren. Ook daarvoor hebben we een handig overzicht voorzien, zowel voor gratis als betalende pakketten.