Ruimtelijke Audio: welke technologie kies je?
Voor een uitstekende, filmische ervaring thuis is het uiteraard belangrijk om er de juiste hardware voor te hebben, zoals bijvoorbeeld een televisie met een mooie resolutie en beeldkwaliteit, en liefst van al nog een ruime schermdiagonaal. Daarnaast moet je ook over een flinke audio-opstelling beschikken om de beleving zo groot mogelijk te maken. Daar waar we vroeger blij waren met zo kwalitatief mogelijke audio uit onze speakers, is ook dat nu niet meer genoeg.
Net als de beeldtechnologie is ook het audiologische aspect van onze mediabeleving voortdurend aan het evolueren. Een van de gebieden waarop die nu heel sterk groeit, en waar de industrie dan ook harder op begint in te zetten, is ruimtelijke audio. Dankzij de komst van ruimtelijke audio, ook wel gekend als spatial audio, hebben we de mogelijkheid om (mits de juiste opstelling) volledig in het midden van de actie te zitten. Of je nu films of series bekijkt, naar muziek luistert of games speelt: met de juiste spatial audio-technologie komt het geluid van overal. We willen wel even verduidelijken dat ruimtelijke audio niet volledig synoniem staat voor surround sound.
Surround Sound v.s. Spatial Audio
Bij deze laatstgenoemde wordt het geluid op een horizontale manier doorheen de kamer verplaatst. De speakers zullen niet altijd op dezelfde hoogte staan, maar het geluid komt grofweg van links en rechts jouw oren binnen. Bij ruimtelijke audio komt het geluid naast links en rechts ook van andere kanten. Er wordt een bepaalde mate van verticaliteit aan je audio gekoppeld, waardoor bijvoorbeeld vliegtuigen rakelings over je hoofd lijken te scheren. Er zijn echter meerdere technologieën die dit soort audio leveren, en ze werken elk op een lichtjes andere manier, wat het soms wat verwarrend kan maken. Bovendien kan je niet elk stukje content zomaar in elke techniek beluisteren.
Daar komt dan ook nog eens bij dat niet elk stukje hardware elke vorm van ruimtelijke audio ondersteunt. Het maakt het er allemaal niet makkelijker op. Wij zetten hier voor jou alle belangrijkste technologieën op een rijtje, zodat je zelf de beste keuze kan maken bij het investeren in een optimale audio-ervaring.
Dolby Atmos
Een van de bekendste spelers in de markt van ruimtelijke audio is het Dolby Atmos-formaat. Dit gespecialiseerde formaat voor 3D-audio kende zijn oorsprong in cinemazalen. Na een verdere ontwikkeling kon het zich stelselmatig een weg banen richting alledaagse consumenten. In de Dolby Atmos-technologie krijgen verschillende onderdelen van een audiotrack een plaats in een 3D-ruimte. Dankzij een slim gebruik van de speakers en de ruimte waarin je naar jouw audio luistert, waan je jezelf in de ruimte waar alles zich afspeelt. Bij Dolby Atmos bestaat er echter nog wel een onderscheid tussen True Dolby Atmos en gewone Dolby Atmos.
Bij de échte Dolby Atmos bevinden er zich in de opstelling speakers die naar boven gericht zijn en zo het geluid van het plafond naar jou laten weerkaatsen. Voor de beste ervaringen kan je zelfs speakers op je plafond installeren. Sommige andere fabrikanten voorzien deze speakers niet en laten je met de height filters van de Height Virtualization-technologie op je gewone speakers geloven dat het geluid toch van ergens boven je komt, ook al is dat niet zo. Dit laatste werkt zeker wel, maar je kan waarschijnlijk zelf al raden dat de opstelling met naar boven gerichte speakers toch iets beter zal klinken.
Dolby Atmos zorgt voor mooie auditieve resultaten, maar kent ook enkele beperkingen. Zo is het bij echte Dolby Atmos bijvoorbeeld belangrijk dat je over een volledig plat plafond beschikt. De audio die weerkaatst wordt, moet immers fysiek tot in jouw oren komen. Daarom is de ruimte waarin je luistert dus heel belangrijk. Een ander nadeel is dat zowel je content als mediaspeler beide het Dolby Atmos-formaat moeten ondersteunen. Daar komt nog eens bij dat er niet zo gigantisch veel content is die je hiermee kan beluisteren. Op vlak van materiaal kan je onder meer bij Netflix, Prime Video en Tidal terecht. Zij bieden hier wel wat voor aan, maar het vormt slechts een kleine minderheid van de totale catalogus.
DTS:X
Het audioformaat DTS:X werkt op ongeveer dezelfde manier als Dolby Atmos. Audio-elementen worden in een 3D-ruimte geplaatst, waardoor je in je thuiscinema ook van een immersieve audio-ervaring kan genieten. DTS:X is echter opensource. Fabrikanten kunnen dus zonder problemen toestellen maken voor dit systeem, waardoor het goedkoper is.
Bovendien heeft DTS:X ook geen nood aan extra speakers, wat bij Dolby Atmos wel zo is. Je moet dus geen speakers op je plafond richten. Het formaat werkt met gewone surround sound-opstellingen, zoals 5.1 of 7.1, dus het is best mogelijk dat je er thuis al zo eentje hebt staan. Ook meer uitgebreide speakeraantallen zijn mogelijk. DTS:X is ook als gebruiker zelf af te stellen, waardoor je bepaalde onderdelen van je films (zoals dialoog en stemmen) omhoog kan krikken.
Apple Spatial Audio
Apple moet het altijd op zijn eigen manier doen, en dat geldt dus ook op gebied van ruimtelijke audio. Met Apple Spatial Audio biedt het een platform waarmee je ruimtelijke audio kan beluisteren op de AirPod-earbuds en koptelefoons. Het gebruikt signalen van 5.1, 7.1 en Dolby Atmos, voegt daar filters aan toe die de richting van jouw audio bepalen en plaatst alles zo in een ruimtelijke ervaring.
Apple Spatial Audio verschilt wel van de bovenstaande technieken. Omdat het gemaakt is voor gebruik met earbuds en koptelefoons, vertrouwt het voor een groot deel op de positie van je hoofd ten opzichte van het scherm waar je naar kijkt. Het werkt aan de hand van de ingebouwde gyroscopen in je earbuds, om je een zo accuraat mogelijke plaats te geven. De tech verscheen met iOS 14 en iPadOS 14. Het werkt wel enkel op de derde generatie AirPods, de AirPods Pro, AirPods Max en Beat Fits Pro. Streamingapps die 5.1, 7.1 of Dolby Atmos ondersteunen, zullen dus met de Spatial Audio compatibel zijn.
Naast deze hoofdtechnologieën die je het vaakst zal zien opduiken, zijn er nog enkele kleinere platformen die wel het vermelden waard zijn. Om te beginnen is er Super X-Fi van Creative. Er wordt geen gebruik gemaakt van grote platformen waarbij alle audio op voorhand in een 3D-ruimte wordt geplaatst. Super X-Fi werkt met een eigen algoritme dat aan de hand van een chip in de compatibele toestellen de audio uit elkaar trekt. Normale audio en surround sound wordt zo omhoog geschaald, en de technologie werkt zelfs bij mono-tracks.
Om dit voor elkaar te krijgen, moet je ook een foto nemen van je oren, zodat ze gescand kunnen worden voor optimale geluidservaringen. Er zijn slechts een beperkt aantal producten in het aanbod van Creative die deze tech aanbieden, maar het vormt wel een eenvoudige manier om in de wereld van de ruimtelijke audio te stappen.
Ook techreus Sony heeft met zijn Sony 360 Reality Audio een eigen platform klaar. Dit is echter enkel gericht op muziek, en dus niet op films en series. De verschillende audiotracks worden door producers in een ruimte geplaatst net als bij Dolby Atmos. Ook al levert het een prima audiokwaliteit, omwille van het werk en de beperkte naambekendheid blijft het voorlopig op de achtergrond.
Naast ruimtelijke audio willen we ook even multiroomaudio aanhalen. Hierbij wordt er verwezen naar systemen waarbij je over speakers in meerdere kamers dezelfde audiocontent kan laten afspelen. Zo kan je dus in je woonkamer naar je lievelingsnummers op Spotify luisteren en je bijvoorbeeld naar je slaapkamer begeven, zonder dat je ook maar één noot van de muziek moet missen. Sommige van deze systemen (zoals de Google Nest Audio) kan je in een kamer bij elkaar plaatsen als complementerende speakers voor je audio-opstelling, zodat je een surround sound-ervaring bekomt.
Hoe kiezen?
Wat is nu de beste van de bovenstaande technologieën? Dat is echter niet zo eenvoudig te beantwoorden. Dat hangt grotendeels af van jouw noden. Wil je echt de allerbeste audiokwaliteit? Dan moet je misschien naar Dolby Atmos kijken. Daar zal natuurlijk wel een flink prijskaartje aanhangen, en je moet voorlopig ook rekening houden met een gebrek aan content. DTS:X is net iets minder goed, maar wel goedkoper en ook iets meer aanpasbaar naar je eigen wensen.
Ben je een grote Apple-fan? Dan is de kans groot dat je wel ergens een recent paar AirPods hebt liggen, waardoor je ook makkelijker naar Apple Spatial Audio zal grijpen. Zonder deze koptelefoons wordt het natuurlijk wat lastiger en zal je er weinig aan hebben. Bekijk dus zelf wat je in huis hebt of wat je er allemaal voor over hebt om je eigen stappen te zetten in de wereld van 3D-audio.
Voor een uitstekende, filmische ervaring thuis is het uiteraard belangrijk om er de juiste hardware voor te hebben, zoals bijvoorbeeld een televisie met een mooie resolutie en beeldkwaliteit, en liefst van al nog een ruime schermdiagonaal. Daarnaast moet je ook over een flinke audio-opstelling beschikken om de beleving zo groot mogelijk te maken. Daar waar we vroeger blij waren met zo kwalitatief mogelijke audio uit onze speakers, is ook dat nu niet meer genoeg.
Net als de beeldtechnologie is ook het audiologische aspect van onze mediabeleving voortdurend aan het evolueren. Een van de gebieden waarop die nu heel sterk groeit, en waar de industrie dan ook harder op begint in te zetten, is ruimtelijke audio. Dankzij de komst van ruimtelijke audio, ook wel gekend als spatial audio, hebben we de mogelijkheid om (mits de juiste opstelling) volledig in het midden van de actie te zitten. Of je nu films of series bekijkt, naar muziek luistert of games speelt: met de juiste spatial audio-technologie komt het geluid van overal. We willen wel even verduidelijken dat ruimtelijke audio niet volledig synoniem staat voor surround sound.
Surround Sound v.s. Spatial Audio
Bij deze laatstgenoemde wordt het geluid op een horizontale manier doorheen de kamer verplaatst. De speakers zullen niet altijd op dezelfde hoogte staan, maar het geluid komt grofweg van links en rechts jouw oren binnen. Bij ruimtelijke audio komt het geluid naast links en rechts ook van andere kanten. Er wordt een bepaalde mate van verticaliteit aan je audio gekoppeld, waardoor bijvoorbeeld vliegtuigen rakelings over je hoofd lijken te scheren. Er zijn echter meerdere technologieën die dit soort audio leveren, en ze werken elk op een lichtjes andere manier, wat het soms wat verwarrend kan maken. Bovendien kan je niet elk stukje content zomaar in elke techniek beluisteren.
Daar komt dan ook nog eens bij dat niet elk stukje hardware elke vorm van ruimtelijke audio ondersteunt. Het maakt het er allemaal niet makkelijker op. Wij zetten hier voor jou alle belangrijkste technologieën op een rijtje, zodat je zelf de beste keuze kan maken bij het investeren in een optimale audio-ervaring.
Dolby Atmos
Een van de bekendste spelers in de markt van ruimtelijke audio is het Dolby Atmos-formaat. Dit gespecialiseerde formaat voor 3D-audio kende zijn oorsprong in cinemazalen. Na een verdere ontwikkeling kon het zich stelselmatig een weg banen richting alledaagse consumenten. In de Dolby Atmos-technologie krijgen verschillende onderdelen van een audiotrack een plaats in een 3D-ruimte. Dankzij een slim gebruik van de speakers en de ruimte waarin je naar jouw audio luistert, waan je jezelf in de ruimte waar alles zich afspeelt. Bij Dolby Atmos bestaat er echter nog wel een onderscheid tussen True Dolby Atmos en gewone Dolby Atmos.
Bij de échte Dolby Atmos bevinden er zich in de opstelling speakers die naar boven gericht zijn en zo het geluid van het plafond naar jou laten weerkaatsen. Voor de beste ervaringen kan je zelfs speakers op je plafond installeren. Sommige andere fabrikanten voorzien deze speakers niet en laten je met de height filters van de Height Virtualization-technologie op je gewone speakers geloven dat het geluid toch van ergens boven je komt, ook al is dat niet zo. Dit laatste werkt zeker wel, maar je kan waarschijnlijk zelf al raden dat de opstelling met naar boven gerichte speakers toch iets beter zal klinken.
Dolby Atmos zorgt voor mooie auditieve resultaten, maar kent ook enkele beperkingen. Zo is het bij echte Dolby Atmos bijvoorbeeld belangrijk dat je over een volledig plat plafond beschikt. De audio die weerkaatst wordt, moet immers fysiek tot in jouw oren komen. Daarom is de ruimte waarin je luistert dus heel belangrijk. Een ander nadeel is dat zowel je content als mediaspeler beide het Dolby Atmos-formaat moeten ondersteunen. Daar komt nog eens bij dat er niet zo gigantisch veel content is die je hiermee kan beluisteren. Op vlak van materiaal kan je onder meer bij Netflix, Prime Video en Tidal terecht. Zij bieden hier wel wat voor aan, maar het vormt slechts een kleine minderheid van de totale catalogus.
DTS:X
Het audioformaat DTS:X werkt op ongeveer dezelfde manier als Dolby Atmos. Audio-elementen worden in een 3D-ruimte geplaatst, waardoor je in je thuiscinema ook van een immersieve audio-ervaring kan genieten. DTS:X is echter opensource. Fabrikanten kunnen dus zonder problemen toestellen maken voor dit systeem, waardoor het goedkoper is.
Bovendien heeft DTS:X ook geen nood aan extra speakers, wat bij Dolby Atmos wel zo is. Je moet dus geen speakers op je plafond richten. Het formaat werkt met gewone surround sound-opstellingen, zoals 5.1 of 7.1, dus het is best mogelijk dat je er thuis al zo eentje hebt staan. Ook meer uitgebreide speakeraantallen zijn mogelijk. DTS:X is ook als gebruiker zelf af te stellen, waardoor je bepaalde onderdelen van je films (zoals dialoog en stemmen) omhoog kan krikken.
Apple Spatial Audio
Apple moet het altijd op zijn eigen manier doen, en dat geldt dus ook op gebied van ruimtelijke audio. Met Apple Spatial Audio biedt het een platform waarmee je ruimtelijke audio kan beluisteren op de AirPod-earbuds en koptelefoons. Het gebruikt signalen van 5.1, 7.1 en Dolby Atmos, voegt daar filters aan toe die de richting van jouw audio bepalen en plaatst alles zo in een ruimtelijke ervaring.
Apple Spatial Audio verschilt wel van de bovenstaande technieken. Omdat het gemaakt is voor gebruik met earbuds en koptelefoons, vertrouwt het voor een groot deel op de positie van je hoofd ten opzichte van het scherm waar je naar kijkt. Het werkt aan de hand van de ingebouwde gyroscopen in je earbuds, om je een zo accuraat mogelijke plaats te geven. De tech verscheen met iOS 14 en iPadOS 14. Het werkt wel enkel op de derde generatie AirPods, de AirPods Pro, AirPods Max en Beat Fits Pro. Streamingapps die 5.1, 7.1 of Dolby Atmos ondersteunen, zullen dus met de Spatial Audio compatibel zijn.
Naast deze hoofdtechnologieën die je het vaakst zal zien opduiken, zijn er nog enkele kleinere platformen die wel het vermelden waard zijn. Om te beginnen is er Super X-Fi van Creative. Er wordt geen gebruik gemaakt van grote platformen waarbij alle audio op voorhand in een 3D-ruimte wordt geplaatst. Super X-Fi werkt met een eigen algoritme dat aan de hand van een chip in de compatibele toestellen de audio uit elkaar trekt. Normale audio en surround sound wordt zo omhoog geschaald, en de technologie werkt zelfs bij mono-tracks.
Om dit voor elkaar te krijgen, moet je ook een foto nemen van je oren, zodat ze gescand kunnen worden voor optimale geluidservaringen. Er zijn slechts een beperkt aantal producten in het aanbod van Creative die deze tech aanbieden, maar het vormt wel een eenvoudige manier om in de wereld van de ruimtelijke audio te stappen.
Ook techreus Sony heeft met zijn Sony 360 Reality Audio een eigen platform klaar. Dit is echter enkel gericht op muziek, en dus niet op films en series. De verschillende audiotracks worden door producers in een ruimte geplaatst net als bij Dolby Atmos. Ook al levert het een prima audiokwaliteit, omwille van het werk en de beperkte naambekendheid blijft het voorlopig op de achtergrond.
Naast ruimtelijke audio willen we ook even multiroomaudio aanhalen. Hierbij wordt er verwezen naar systemen waarbij je over speakers in meerdere kamers dezelfde audiocontent kan laten afspelen. Zo kan je dus in je woonkamer naar je lievelingsnummers op Spotify luisteren en je bijvoorbeeld naar je slaapkamer begeven, zonder dat je ook maar één noot van de muziek moet missen. Sommige van deze systemen (zoals de Google Nest Audio) kan je in een kamer bij elkaar plaatsen als complementerende speakers voor je audio-opstelling, zodat je een surround sound-ervaring bekomt.
Hoe kiezen?
Wat is nu de beste van de bovenstaande technologieën? Dat is echter niet zo eenvoudig te beantwoorden. Dat hangt grotendeels af van jouw noden. Wil je echt de allerbeste audiokwaliteit? Dan moet je misschien naar Dolby Atmos kijken. Daar zal natuurlijk wel een flink prijskaartje aanhangen, en je moet voorlopig ook rekening houden met een gebrek aan content. DTS:X is net iets minder goed, maar wel goedkoper en ook iets meer aanpasbaar naar je eigen wensen.
Ben je een grote Apple-fan? Dan is de kans groot dat je wel ergens een recent paar AirPods hebt liggen, waardoor je ook makkelijker naar Apple Spatial Audio zal grijpen. Zonder deze koptelefoons wordt het natuurlijk wat lastiger en zal je er weinig aan hebben. Bekijk dus zelf wat je in huis hebt of wat je er allemaal voor over hebt om je eigen stappen te zetten in de wereld van 3D-audio.
